Daha önce görüldüǧü gibi plastik içinde çeşitli baǧlantı kuvvetleri bulunur. Plastikler molekül yapılarına ve söz konusu baǧlama mekanizmasının tiplerine ve mekanik özelliklerine göre sınıflandırılırlar. Yarı-kristal termoplastikler, amorf termoplastikler, termosetler ve elastomerler olarak dört kategori aşaǧıda biraz daha ayrıntılı olarak incelenmiştir.
Plastikler molekül yapılarına ve söz konusu baǧlama mekanizmasının tiplerine ve mekanik özelliklerine göre sınıflandırılırlar.
Termoplastikler
Molekül arası kuvvetler tarafından bir arada tutulan lineer veya dallanmış zincirleri ile makro moleküller içeren plastikler “termoplastikler” olarak isimlendirilirler. Molekül arası kuvvetlerin mukavemeti diǧer faktörlere arasında dalların veya yan zincirlerin sayısına ve tipine baǧlıdır. Termoplastikler terimi “termos” (sıcak, ısı) ve “plastik” (şekil verilebilir, kalıplanabilir) kelimelerinden türetilmiştir. Çünkü sıcaklık uygulayarak moleküller arası kuvvetleri zayıflatılabilir ve plastik kalıplanabilir.
Amorf Termoplastikler
Yüksek derecede dallanmış molekül zincirleri ve uzun kenar zincirleri ile bu plastikler düzensiz molekül yapıları dolayısı ile herhangi bir bölgede paketlenmiş durumda olarak kabul edilmezler. Bu tipin zincir molekülleri karmakarışık bir top veya pamuk tutamı gibi birbirine sarılmıştır. Plastik molekülleri belirli bir düzen içinde yapılaşmamıştır (amorf). Bu nedenle bir “amorf termoplastik” olarak tarif edilir.
Amorf termoplastikler cam gibi şeffaf olduklarından (renklendirilmemiş olarak temin edilirler), bu plastikler sentetik (yapay) veya organik camlar olarak da tanımlanırlar. Örneǧin CD amorf bir termoplastik ten imal edilir. Bu plastik cam gibi şeffaf olduǧundan, lazer ışını alüminyum veya altın yansıtıcı tabakanın yardımı ile, plastik içindeki alçak basınç alanlarını (çukurları) tarayabilir. Lazer bu bilgiyi daha sonra bunu müziǧe dönüştüren CD çalara gönderir.
Kimyasal dayanımı düşük, ısı dayanımı orta, darbe dayanımı yüksek, düşük kalıp çekme deǧerleri, geniş yumuşama aralıǧı gibi karakteristikleri vardır.
“Plastik sektörü, çok hızlı bir şekilde gelişmektedir. Ülkemizde en çok gelişen sektörlerin başındadır. 2023 verilerine göre Türkiye’de plastik hammadde kullanımı 10 milyon tonu aşmıştır."
Yarı-Kristal Plastikler
Eǧer makro moleküller sadece hafif dallanma gösteriyorlarsa (yani sadece pek az kenar zincirleri) veya çok tertipli ise, bireysel molekül zincirlerinin bazı bölgeleri sıkıca tertiplenmeye izin verecek şekilde düzenli bir tertip içinde uzanacaktır. Moleküllerin tertipli düzenlenmiş bulunduǧu bölgeler “kristalizasyon” bölgeleri ve “kristal bölgeler” olarak tanımlanır. Bununla birlikte polimerizasyon işlemi içinde birbirine sarılmış uzun molekül zincirleri komple bir kristalizasyona ulaşmayı olanaksız hale getirirler.
Kimyasal dayanımı yüksek, ısı dayanımı yüksek, çentik hassasiyeti yüksek kalıp çekme deǧerleri, yaşlanma dayanımı, sürtünme dayanımı gibi karekteristik özellikleri vardır.
Çapraz Bağlı Plastikler
Çapraz bağlı plastikler, moleküllerinin arasındaki kimyasal bağlar sayesinde üç boyutlu bir ağ yapısına sahiptir. Bu yapı, polimer zincirlerinin birbirine sıkıca bağlanmasını sağlar ve malzemeye yüksek dayanıklılık, sertlik ve ısıya karşı direnç kazandırır. Çapraz bağlama, polimerlere geri dönüşü olmayan bir biçim kazandırdığı için bu tür plastikler, ısıtıldığında erimez ve yeniden şekillendirilemez.
Elastomerler
Elastomerler, esnek yapılarıyla bilinir ve genellikle yüksek esneklik sergilerler. Düşük çapraz bağlar sayesinde, elastomerler deformasyona uğradığında deformasyon sonrası eski şekillerine geri döner. Örneğin, kauçuk ve silikon elastomerler bu gruba girer. Elastomerler otomotiv, inşaat ve medikal sektöründe yaygın olarak kullanılır.
Termosetler
Termosetler, sert ve dayanıklı malzemeler olup yüksek ısı dayanımına sahiptir. Sertleştikten sonra ısıtıldıklarında erimezler, bu nedenle yüksek sıcaklıklara ve kimyasallara karşı oldukça dirençlidirler. Örneğin, epoksi, fenolik reçineler ve polyester termosetler bu kategoriye girer. Termosetler elektrikli aletlerin muhafazaları, otomotiv parçaları ve yapı malzemeleri gibi dayanıklılık gerektiren alanlarda daha çok tercih edilir.
Elastomerlerin yapısı ile karşılaştırıldıǧında moleküller arasındaki çapraz baǧlantılarda, önemli ölçüde daha büyük bolluk gösterirler. Elastomereler ergimedikleri gibi termosetler de ergimezler ve bu kesif çapraz baǧlantılarda dolayı şişmeleri de mümkün deǧildir.
